Πρόγραμμα Σεμιναρίου ΠΜΣ Θεωρητική και Πρακτική Φιλοσοφία 2024 – 2025
(το Πρόγραμμα θα ενημερώνεται σταδιακά με τις περιλήψεις και τους συνδέσμους κάθε συνάντησης)
Ώρα: 18.30-20.00
19/11/2024
Link: https://upatras-gr.zoom.us/j/97197503027?pwd=PvSG4dHf91eqN8yLW7oCkl2yewTFHi.1
Ζορμπαλάς Σταύρος Ορφέας, Δρ Φιλοσοφίας Παν. Brown.
Τίτλος: Ηθικά Κίνητρα και Διανοητικές Αναπαραστάσεις
Περίληψη:
Η ομιλία αυτή αφορά τη σχέση των ηθικών θεωρήσεων μας και των κινήτρων μας. Μια παλιά Καντιανή προσέγγιση προτείνει ότι μια πράξη μας μπορεί να είναι ηθικά αξιέπαινη (morally praiseworthy) μόνο αν το κίνητρό μας είναι το να υπηρετήσουμε το ηθικό καθήκον (Motive of Duty thesis). Έτσι αν βοηθήσω έναν άνθρωπο που χρειάζεται τη βοήθειά μου, αλλά το κάνω για να πάρω π.χ. κοινωνική επιβράβευση και θαυμασμό, δεν είμαι πραγματικά ηθικά αξιέπαινος, ενώ αν το κάνω από αίσθηση ηθικού καθήκοντος είμαι. Αλλά πιο σύγχρονες θεωρήσεις του τί εστί ηθικό κίνητρο (από τους Nomy Arpaly, Timothy Schroeder, Julia Markovits, Brian Weatherson, και άλλους) έχουν απορρίψει αυτό το στοιχείο της Καντιανής προσέγγισης, διότι δεν συνάδει με το πώς βλέπουμε τα κίνητρα πρακτόρων που έχουν λανθασμένες ηθικές θεωρήσεις: Για παράδειγμα ο Χακ Φιν, που μεγαλωμένος στον Αμερικάνικο νότο του 1800 πιστεύει ότι οι σκλάβοι είναι ιδιοκτησία, θεωρεί ότι είναι ηθικά λάθος να βοηθήσει τον Τζιμ, εναν δραπέτη σκλάβο, κι όμως εν τέλει το κάνει, γιατί τον βλέπει πάνω από όλα ως άνθρωπο. Η Καντιανή προσέγγιση είναι αναγκασμένη να πει ότι η πράξη αυτή του Χακ δεν μπορεί να είναι ηθικά αξιέπαινη, διότι δεν μπορεί να προέρχεται από την αίσθηση του ηθικού καθήκοντός του Χακ (εξάλλου ο Χακ έχει λανθασμένη θεώρηση περί του ηθικού καθήκοντος, που συνεπάγεται ότι ο Τζιμ είναι απλή ιδιοκτησία). Οι πιο σύγχρονες θεωρίες περί ηθικών κινήτρων καταλήγουν ότι η διανοητική μας αναπαράσταση περί του ηθικού μας καθήκοντος δεν είναι απαραίτητο στοιχείο του κινήτρου για μια ηθικά αξιέπαινη πράξη. Έτσι, ένας άνθρωπος (σαν τον Χακ) μπορεί να έχει λανθασμένη διανόηση περί ηθικής, αλλά ηθικό κίνητρο και αξιέπαινη πράξη. Η παρούσα μου έρευνα απαντά σε αυτές τις νέες θεωρήσεις, εξηγώντας πώς καταλήγουν εν τέλει να υποκύπτουν σε ένα παρόμοιο σφάλμα με αυτό για το οποίο κατηγορούν την Καντιανή προσέγγιση. Ακόμα και αυτές οι θεωρήσεις εν τέλει βάζουν την διανοητική αναπαράσταση του πράκτορα σε πιο κεντρικό ρόλο από αυτόν που της αρμόζει ως προς το τί εστί αξιέπαινο, ηθικό κίνητρο. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια καινούργια θεωρία που διαχωρίζει ολότελα την διανόηση περί ηθικής από την ηθική ενσυναίσθηση, στην οποία βασίζεται η αξιέπαινη πράξη.
17/12/2024
Μαριαλένα Καραμπάτσου, Μεταδιδακτορική ερευνήτρια Παν. Αθηνών.
Τίτλος: Η Επιχειρηματολογία (;) του Καντ Εναντίον του Σκεπτικισμού ως προς τον Εξωτερικό Κόσμο
Link: https://upatras-gr.zoom.us/j/93198879170?pwd=RTVHN0VMa3NmeW1UL090eks4cG1Odz09#success
Η προβληματική του σκεπτικισμού ως προς τον εξωτερικό κόσμο εμφανίζεται σε διάφορα σημεία στο συνολικό έργο του Καντ, με ορισμένα από αυτά να είναι διάσημα (ή και διαβόητα). Στην πρώτη έκδοση της Κριτικής του Καθαρού Λόγου, στον «Τέταρτο Παραλογισμό», ο Καντ φαίνεται, για παράδειγμα, να επιχειρηματολογεί ενάντια σε έναν καρτεσιανό αντίπαλο, ακολουθώντας μια αντισκεπτικιστική στρατηγική μπαρκλεϊανής κοπής: μια στρατηγική που επιχειρεί να διασώσει την πεποίθησή μας περί της ύπαρξης του εξωτερικού κόσμου, με το να ανάγει τον κόσμο αυτό σε μία υποκειμενική, νοητική οντότητα στην οποία έχουμε προνομιακή πρόσβαση. Η καντιανή αντισκεπτικιστική στρατηγική της πρώτης έκδοσης άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στην πρόσληψη της καντιανής φιλοσοφίας, καθώς θεωρήθηκε ότι πληρώνει το τίμημα ενός ακραίου ιδεαλισμού. Στη δεύτερη έκδοση της Κριτικής ουσιαστικά απαλείφθηκε, με την «Ανασκευή του Ιδεαλισμού», ως προσθήκη, να προσφέρει μία νέα πραγμάτευση της θεματικής.
Στην ομιλία μου, θα αντιπαρατεθώ στην ιστορικά κυρίαρχη μπαρκλεϊανή ανάγνωση, επιχειρηματολογώντας υπέρ μιας εναλλακτικής, πιο ρεαλιστικής ερμηνείας της καντιανής αντισκεπτικιστικής στρατηγικής ήδη από την πρώτη έκδοση, συνδέοντάς την με την καντιανή δέσμευση σε μια ανεξάρτητη από τα υποκείμενα πραγματικότητα. Αν και θα εστιάσω στην καντιανή αντισκεπτικιστική στρατηγική στην πρώτη έκδοση, θα πραγματοποιήσω κάποιες συνδέσεις με την προβληματική του σκεπτικισμού τόσο στο προ-κριτικό έργο του Καντ όσο και στη δεύτερη έκδοση, με απώτερο στόχο να στηρίξω την προτεινόμενη ερμηνεία καθώς και να δείξω πως η καντιανή αναμέτρηση με την προβληματική του σκεπτικισμού παρουσιάζει μεγαλύτερη συνέχεια από όσο συχνά θεωρείται. Κομβική για την προτεινόμενη ερμηνεία είναι η επικέντρωση σε μία αμφισημία του όρου «εξωτερικός κόσμος». Όπως θα υποστηρίξω, η επικέντρωση σε αυτή την αμφισημία μας επιτρέπει να δούμε πως ο Καντ τάσσεται μεν εναντίον του σκεπτικισμού ως προς τον εξωτερικό κόσμο (με τη σύγχρονη έννοια του όρου), αλλά τον απασχολεί λιγότερο το να επιχειρηματολογήσει εναντίον του, από όσο έχει συχνά θεωρηθεί.
21/1/2025
Σταύρος Ιωαννίδης, Επίκουρος Καθηγητής Παν. Αθηνών.
Μηχανισμοί στην Επιστήμη: από τη Μεταφυσική στην Επιστημονική Πρακτική.
Κύριος στόχος της δημοφιλούς (στη φιλοσοφία της επιστήμης) μηχανιστικής φιλοσοφίας είναι να βρεθεί μια γενική έννοια του μηχανισμού παρούσα σε πολλά διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Μια τέτοια έννοια θεωρείται συνήθως ότι έχει τόσο μεθοδολογική όσο και οντολογική σημασία: μπορεί (και έχει) χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση της επιστημονικής πρακτικής, αλλά και για την κατασκευή μιας μεταφυσικής της φύσης. Σε αντίθεση με αυτήν την ευρέως διαδεδομένη άποψη, θα υποστηρίξω ότι μια πολλά υποσχόμενη θεώρηση για το μεθοδολογικό ρόλο του μηχανισμού στην επιστήμη είναι μια αιτιακή θεώρηση μεταφυσικά συσταλτική, σύμφωνα με την οποία ένας μηχανισμός είναι ένα αιτιακό μονοπάτι, που περιγράφεται σε θεωρητική γλώσσα, το οποίο παράγει ένα φαινόμενο, όπου το να ταυτοποιήσουμε ένα αιτιακό μονοπάτι συνίσταται στην ταυτοποίηση σχέσεων διαφορών-που-κάνουν-τη-διαφορά (difference-making relations) μεταξύ των συστατικών του.
Ως κίνητρο για να υιοθετήσει κανείς τη συσταλτική θεώρηση, θα επανεξετάσω τη σχέση μεταξύ του Παλαιού Μηχανισμού του 17ου αιώνα και του σύγχρονου Νέου Μηχανισμού (όπως έχει αποκληθεί). Συγκεκριμένα, θα προβώ σε αναλογίες μεταξύ της κριτικής του Νεύτωνα στον Παλαιό Μηχανισμό και μιας κριτικής στις μεταφυσικές δεσμεύσεις του Νέου Μηχανισμού. Όπως ο Νεύτωνας εισάγει μια νέα μεθοδολογία που απελευθερώνει την επιστημονική εξήγηση από τους μεταφυσικούς περιορισμούς της παλαιότερης μηχανικής φιλοσοφίας, έτσι και η μηχανιστική εξήγηση στις επιστήμες είναι θεμιτή, ακόμη και χωρίς να επιλυθεί το ζήτημα περί της οντολογικής υφής των μηχανισμών.
Η βασική θέση της ομιλίας είναι ότι η αιτιακή θεώρηση των μηχανισμών προσφέρει ένα χαρακτηρισμό του μηχανισμού ως έννοιας-σε-χρήση στην επιστήμη που είναι μεταφυσικά ουδέτερος (και ως εκ τούτου, δεν προβαίνει σε γενικούς οντολογικούς ισχυρισμούς σχετικά με τη «βαθιά» φύση των αιτιακών διαδικασιών), αλλά εξακολουθεί να είναι μεθοδολογικά χρήσιμος και κεντρικός στην επιστημονική πρακτική.
18/2/2025
Άγγελος Σοφοκλέους, Δρ Φιλοσοφίας Παν. York.
Η Φαινομενολογική Προσέγγιση του Βιώματος της Κατάθλιψης
18/03/2025
Αντώνης Καλατζής, Επίκουρος Καθηγητής Παν. Ιωαννίνων.
Τίτλος: Μεταφιλοσοφία στην Εγελιανή Φιλοσοφία της Ιστορίας
29/04/2025
Έλλη Βιντιάδη, Διδάσκουσα Φιλοσοφίας στο The American College of Greece.
Τίτλος: Πέρα από την Ενσυναίσθηση: Η Σχεση μας με τα Μη-Ανθρωπινα Ζωα
Τα ζώα, όπως και τα ανθρώπινα ζώα, προσπαθούν να ζήσουν και να ευδοκιμήσουν σε έναν κόσμο στον οποίο έχουν βρεθεί. Εξαιτιας της άγνοιας μας και του ανθρώπινου εξαιρετισμού που μας διακρίνει, συμπεριφερόμαστε στα ζώα με τρόπους που συχνά είναι ηθικά απεχθείς και αυτό εχει σοβαρες επιπτώσεις στα ζώα αλλά και στη δική μας ζωή. Αν και είναι πια σαφές ότι πρέπει να διευρύνουμε την ηθική κοινότητα ώστε να συμπεριλάβει, τουλάχιστον, τα μη ανθρώπινα ζώα, υπάρχει απροθυμία να το κάνουμε. Υπό το πρίσμα αυτό, ορισμένοι συγγραφείς έχουν υποστηρίξει τη στροφή προς την ενσυναίσθηση με τα ζώα, προκειμένου να αλλάξει το status quo. Σε αυτή την ομιλία θα ασχοληθώ με την προβληματική σχέση των ανθρώπων με τα μη ανθρώπινα ζώα εξετάζοντας μια πιθανή πορεία προς τα εμπρός. Ένας βασικός ισχυρισμός θα είναι ότι αν και η προσπάθεια ενσυναίσθησης με τα ζώα μπορεί να είναι χρήσιμη για την αλλαγή της στάσης μας απέναντί τους, αυτό δεν είναι τόσο απλό και ότι για να επαναπροσδιορίσουμε την σχέση μας με τα άλλα ζώα αυτό που χρειάζεται είναι πιο σύνθετο και απαιτεί διαφορετικών ειδών πρωτοβουλίες.
20/05/2025
Νίκος Τζανάκης Παπαδάκης, Δρ Φιλοσοφίας του Freie Universität Berlin
Τίτλος: Αισθητικοποίηση τα Ίχνη μιας Έννοιας
